Sufjan Stevens – The Age of Adz (Asthmatic Kitty)

1. Jest niezniszczalny. Rok temu żalił się, że muzykowanie jest bez sensu, albumy są bez sensu, piosenki są bez sensu. Żaden tam miejscowy kryzys, chłopak tracił wiarę, kryptonit przestał działać, a raczej okazał się oszustwem.  Minęło 12 miesięcy i Sufjan wynurzył się z głębin. Co przytargał z dna? 60-minutową EP-kę i 75-minutowy longplay.

2. Jest zuchwalcem. Przez dziesięć lat szlifował akustyczne pieśniarstwo, by u szczytu kariery rzucić się w cyberprzestrzeń, której – czasem to słychać – musiał uczyć się niemal do zera. Postąpił, innymi słowy, dokładnie tak, jak zwykli to czynić najlepsi: począwszy od Beatlesów i Wondera aż po Radiohead. A ryzyko bycia niezrozumianym? Żadne ryzyko. Co do tego może mieć pewność.

3. Zna swoje mocne strony. To bystrzak: skoczył w nieznane, ale nie na na ślepo. Nie porzucił atutów – charakterystycznej tylko dla siebie melodyjności, eksploatowania tematów w sposób na tyle twórczy, że słuchacz nie zauważa trzydziestego powtórzenia. Te wszystkie warstwy elektroniki i ściany trąb statecznie podpierają piosenki, które można zagrać na gitarze akustycznej – a jakość popowej piosenki sprawdza się właśnie na sześciu strunach, nawet jeśli w oryginale nie ma ani jednej („1 Thing” zdaje test).

4. Jest nieprzewidywalny. A przez to podążanie za nim oznacza trwanie w ciągłym napięciu. Przerwać słuchanie tej płyty chciałem przynajmniej kilka razy: gdy psuł efektami wokal (wolę go blisko), a patetycznym bitem nastrój, gdy dziwnie – i to po wielokroć – rozwalał harmonię, gdy skalał się Auto-Tune’em, gdy w „I Want to Be Well” urządzał sobie tandetny spacer po gamie, gdy plątał się w tych swoich elektronicznych sieciach. Parę dni później przy zgaszonej lampie i lampką pod ręką kontemplowałem, jak już dawno nie.

5. Potrafi się wściec. Kiedy ten łagodny chrześcijanin, który grudzień w grudzień nagrywa dla przyjaciół płyty z kolędami, zaczyna na lewo i prawo rzucać fuckami i zastanawia się, czy doła zawdzięcza pigułkom czy może demonowi, to przecieram oczy mocniej niż przy blackmetalowych antylitaniach. He’s not, he’s not, he’s not fucking around.

6. Marzy o normalności. Jak przystało na superbohatera, tak najbardziej to chciałby być zwykłym śmiertelnikiem. „It seemed time to narrow the content and focus more on impulse, on instinct. That’s what everyone else is doing, singing about love and sex, letting it all hang out. Why can’t I?” – tłumaczył ostatnio wąsatym panom z „Uncut”. Odpowiedzieli mu trzema gwiazdkami – tyle samo dostało nowe Iron Maiden.

7. Jest pośmiewiskiem. Apokalipsa? (Rajstopy?). Kosmici? (Peleryna?). 25-minutowa suita, której lekkości pozazdrościliby mu producenci stale zameldowani na poddaszu Billboardu? (Zatrzymam ten pociąg!). Gdy przygwożdżeni do gruntu kpią, Sufjan trzyma się swojego „It’s not so impossible”. Nie kończy na sobie: nierealne obiecuje („Boy, we could do much more together”), zaleca („Don’t be distracted”), ostrzega („Do you want to be alone / afraid”), nalega („Getitright getitright getitright getitright”).

8. Wygrywa, nawet gdy przegrywa. Nie udał się Sufjanowi ten album – to dość oczywiste. Jest chaotyczny, niedojrzały, narracyjnie niedopracowany. Gdyby wszystko było OK, gdyby zeżarło i magia była, to przy wszystkich elementach składowych i coraz bardziej nadludzkiej wszechstronności autora mielibyśmy rzecz wybitną. A tak – ledwie świetną, jedną z ciekawszych w tym roku. Porażka superbohatera, ale maluczcy trą oczy.

9. Kończy happy endem. Wymęczyć się intensywnością „The Age of Adz” nie można – trzeba. Przynajmniej przy słuchaniu uważnym. Całą powierzchnię płyty pokrywa elektroniczny pył, którego po kilkunastu minutach już się nie widzi, ale oddycha się jakby trudniej. Na to wymęczenie cyfrowo-symfoniczno-akustyczną nawałnicą i strukturalnym labiryntem albumu Sufjan odpowiada ostatnimi trzema minutami „Impossible Soul”. I tak jak superbohaterowie zwykli przyznawać, stojąc z krzywym uśmiechem na zgliszczach miasta, tak i on: „Boy, we made such a mess together”.

10. Jest najlepszy. Kto niby ma potężniejsze moce: melodie (brakuje ich chyba tylko w przerwach między trackami), aranże (karkołomne mezalianse), pomysły (nie tylko produkcyjne)? Pięć lat temu robiłem awanturę, że rysowane od linijki „Illinois” ktoś śmie stawiać ponad sercem dyktowanym „I Am a Bird Now”. Pod koniec roku nie bardzo już wiedziałem, komu kibicować w zestawieniach, bo w międzyczasie nawrócił mnie Kuba Radkowski – zresztą to jedyny przypadek, gdy doznałem poważniejszej iluminacji po lekturze recenzji.  A teraz rozumiem, że gdy Antony uratował nas tylko raz, Sufjan ma ambicję ocalać świat co parę lat.