Wczoraj wieczorem stołeczne kino Iluzjon zainaugurowało przegląd dorobku Mike’a Leigh. Rozpoczęła go projekcja „Wszystko albo nic” z 2002 roku. Smutnej, zabawnej, wzruszającej – czasem aż nazbyt – opowieści o czteroosobowej rodzinie, która nie radzi sobie tyleż z trudami codzienności niepewnej jutra, co sobą nawzajem. Emocje kulminują się w powolnym zbliżeniu na fotel, ponad którym splatają się dłonie, a pod koniec najazdu kamery następuje bodaj jedyny w ciągu całych dwóch godzin (normalny) pocałunek.

Po seansie pewien młodzieniec stwierdził, że wypowiedzianej w tej scenie kwestii – streszczonej zresztą w tytule – nie zapomni do końca życia. Reżyser rozczarowałby się pewnie tym, co mnie najmocniej utkwiło w pamięci. Oto kilka cięć wcześniej ojciec rodziny dezerteruje z taksówkowego dyżuru i wyrusza nad morze, by na plaży poszukać sensu. Z całej tej kilkugodzinnej wyprawy taśma zapamiętała ledwo kilka widoków. Między innymi łąkę, na której ktoś postawił dziwną drewnianą konstrukcję w kształcie litery T:

Konstrukcję znaną mi doskonale. Jej frontalne zdjęcie zdobi okładkę jednej z moich ulubionych płyt ambientowych, wydanego w 1999 roku drugiego longplaya Bass Communion z fenomenalnym „16 Second Swarm”. Dotąd nie znałem jednak potężnych rozmiarów instalacji, bo na okładce wydawała się znacznie mniejsza. Leigh przypomniał mi jednak, że nigdy nie doszedłem przeznaczenia owego obiektu. Napisałem więc do odpowiedzialnego za kadr Carla Glovera i od razu nadeszła dosyć niezwykła odpowiedź:

Obejrzałem ten film, kiedy pojawił się w kinach. Paralel odnalazłem znacznie więcej. „Wszystko albo nic” zaczyna się w Greenwich, gdzie mieszkam. Syn kierowcy granego przez Timothy’ego Spalla, ten z obsesją na punkcie śmieciowego jedzenia, trafia do szpitala, którego rozbiórkę sfotografowałem na potrzeby drugiego albumu Blackfield. A wcześniej, w 1999 roku, urodziła się tam moja córka. 

Z kolei na okładce „The Hednod Sessions” Micka Harrisa utrwaliłem moment wyburzania osiedla mieszkaniowego, w którym mieszka Spall wraz z rodziną. Do tego dochodzi wspomniany przez ciebie wyjazd bohatera na przylądek Dungeness…

Filmowcy lubią tę okolicę, bo miejscami przypomina Środkowy Zachód USA. Sam odkryłem ją w 1980 roku, gdy byłem jeszcze na studiach artystycznych. Od tego czasu regularnie tam wracam. To przepiękne strony o niesamowitych właściwościach świetlnych.

Jeśli chodzi o konstrukcję z okładki BCII, to wzniesiono ją dla osłonięcia pobliskiej miejscowości Folkstone przed światłem latarni morskiej. Obecnie chyli się ku upadkowi, bo urwał się jeden z kabli zabezpieczających szkielet. Wciąż ją fotografuję, bo przy każdej wizycie wygląda nieco inaczej.

Na zawsze zapamiętam, gdzie i kiedy zrobiliśmy znane ci zdjęcie. To był 1999 rok, powoli wracałem do zdrowia po wstrząśnieniu mózgu sprzed kilku tygodniu, wszystkie ujęcia wychodziły tego dnia niesamowicie. Steven Wilson był ze mną i obaj wiedzieliśmy, że konstrukcja ta musi trafić na okładkę płyty Bass Communion. Promieniowała tym samym tajemniczym autorytetem, co muzyka, którą miała przykryć.
.

Gdy „Wszystko albo nic” pożegnało się z nami napisami końcowymi, na podest przed ekranem wspiął się sam reżyser. Rześki mimo siedemdziesięciu lat, odpowiadał na pytania o scenariusze (nie korzysta) i aktorów (korzysta z takich, którzy sprawnie grają, a nie wczuwają się). O barwy (dobiera je w porozumieniu ze stałym kamerzystą Dickiem Pope’em) i inspiracje (wszystko). Odmówił omawiania kwestii technicznych obejrzanego dzieła, byśmy w spokoju mogli je przetrawić. Z wdzięcznością wysłuchał za to wyznania wspomnianego młodzieńca, któremu zawartą gdzie indziej zachętą do stawiania się przeciwnościom losu miał uratować życie.

W toku dyskusji rzucił zdanie, na które reszta sali pewnie znów nie zwróciła uwagi. Bo tak oczywistą kwestię mógłby wygłosić każdy reżyser o dowolnym rodowodzie (kontrkulturowym czy hollywoodzkim) i dowolnych intencjach (sztuka czy kasa). Stwierdził mianowicie, że kręcenie filmów polega na „grze z oczekiwaniami widza”. I porzuciwszy temat od razu przeszedł do innych. A ja przez kwadrans zastanawiałem się, czy usłyszałem kiedyś podobną uwagę z ust muzyka.

Asekuracyjnie pominę superświadome towarzystwo partyturowe i co znamienitszych jazzmanów – oraz ewentualnie podglądających jednych i drugich progrockowców – i zaryzykuję, że nigdy. Zapewne robili to skrycie giganci pokroju Marka Hollisa czy Davida Bowiego. Ale oficjalnie oczekiwania słuchaczy albo zaspokaja się wprost (pop), albo udaje, że się nie liczą (reszta). Nagle zapragnąłem, by ktoś ostentacyjnie, bez skrupułów poigrał z moimi oczekiwaniami.

Ograniczony czas nie pozwolił zagadnąć gościa o to, jaką muzykę on szczególnie ceni. Zapytałem Google. I zgodnie z przewidywaniami okazuje się, że swoich uszu Mike Leigh najchętniej użycza z jednej strony Mozartowi i Beethovenowi, a z drugiej Milesowi, czyli mistrzom suspensu i emocjonalnej manipulacji. Wzmianek o Bass Communion brak.

.