. Jordi Savall – Jérusalem (Alia Vox / CMD)

 

 

Jeśli istnieje gatunek muzyczny, którym można bez reszty fascynować się przez całe życie – byłaby to muzyka dawna. Przypomniał mi o tym wczoraj Jordi Savall, naczelny archeolog gatunku, który w pachnącej nowością Operze Krakowskiej pokazał swoje „Jérusalem” – wspólnie z ponad 30 unikatowymi muzykami z kilkunastu krajów i, sprawa kluczowa, trzech wielkich wyznań. Tak jak „Jérusalem” jest najszczególniejszym punktem festiwalu Misteria Paschalia (na zawsze zapamiętam uścisk, jakim obdarzyli się kantor żydowski z palestyńskim), tak też albumowe wydanie dzieła jest najpewniej najważniejszą płytą, jaka wpadła w moje ręce ostatnimi czasy. Uzasadnienie tego przypuszczenia i ogólne wyjaśnienie, czym „Jérusalem” jest, znajdziecie w rozmowie z Savallem.

Pokory mam dosyć, by zdawać sobie sprawę, że nie znam ani ułamka wyśmienitych nagrań rockowych, jazzowych, elektronicznych, już o klasyce nie wspominając. Jednak osłuchawszy się z jazzową czołówką, możecie do końca życia zachwycać się kolejnymi płytami, ale na dogłębne wywrócenie światopoglądu raczej nie ma co liczyć. Na 99% będą to mniej lub bardziej interesujące permutacje znanych już środków.

W muzyce dawnej co innego: co utwór, to zupełnie nowy świat. Bzdura, powiecie – bo jak tu ubogie środki muzyczne głębokiego średniowiecza porównywać z nie(u)znającą granic muzyką XXI wieku? A rewolucję pojedynczych dźwięków, które nie znały nawet pięciolinii, stawiać obok zmasowanego ataku międzygatunkowych miszmaszów i studyjnych trików? Ano można, tak jak „prymitywizm” Szekspira można śmiało postawić przy (ponad) wszystkich przełomowych sztukach rewolucyjnych dramaturgów współczesnych.

Rozmaitymi akrobacjami próbuje się dziś dostarczać wrażeń, które anonimowie dawnych wieków osiągali przestawiając pojedyncze neumy. Wszystko, co jest w muzyce zachwyca: melodie, harmonie, emocje, przekaz, nastrój – potrafili zamknąć w dwugłosie, choć częściowo w domyśle. Ale czy nie jest tak, że właśnie wymagające domysłu, dopowiedzenia: wiersze, filmy, obrazy – również ceni się najbardziej? No a przecież jest jeszcze jednogłos.

Estetycznie „Jérusalem” (ubrane w 440-stronicową książkę jest, jak to ujął Bartek: „jedynym albumem muzycznym, którym można zabić”) to już nieco inna sprawa, niż jego przesłanie. W 2,5 godz. materiału jest tyleż momentów niezwykłych, co muzycznie przeciętnych. Szczególnie w porównaniu ze skarbami, które Savall już wcześniej wykopywał: od XIV-wiecznego mistycznego popu w rodzaju Stella Splendens (przesłuchaj raz, a nie uwolnisz się przez tydzień), aż po „Adoramus Te” – jeden z tych nielicznych momentów muzycznych, które w moim osobistym rankingu są w stanie konkurować z „Miserere Mei” Allegriego i „Requiem” Mozarta. Ale istota „Jérusalem”akurat nie w melodiach i nie w przedziwnych instrumentach tkwi, ale w słowach, ich kontekście i przesłaniu. I tutaj Savall konkurencji nie ma.