Słucham nowego Prefuse 73 i widzę człowieka, któremu skończyły się pomysły, więc w akcie desperacji i/lub wyrachowania ratuje się własnymi notatkami z lat poprzednich. Herren idzie po śladach, które sam stawiał w okresie, gdy pomysły jeszcze miał. Świadomy pewnie tego, że działaniem według przepisu osiągnie co najwyżej poprawność. I rzeczywiście nagrał płytę, której – jak mawiają recenzenci – „trudno cokolwiek zarzucić”.

Takie przykłady przypominają mi o tym, że kreatywność, innowacyjność poniekąd tylko wiążą się z obiektywnie rozumianą przełomowością, potencjałem naśladowczym, ewentualną doniosłością, choć szczególnie ta ostatnia zależy od czynników pozamuzycznych. Kreatywność to przede wszystkim stan umysłu. Ścieżka myślenia w chwili tworzenia. I tak rozumiana nawet bez kontekstu, który by owo nowatorstwo uwydatniał – na przykład słuchana 50 lat „po” – przekłada się na stan umysłu odbiorcy. Choćby technicznie wydawała się zupełnie swojska. Błyskotliwy przebieg pojedynczej melodii w chorale z X wieku wciąż inspiruje, tak jak agrafka pozostaje wynalazkiem genialnym w epoce komórkowego GPS. Jedna podmieniona nuta w „Empire State of Mind” jest bardziej kreatywna niż dorobek Merzbowa z ostatnich trzech lat. Bo dziewczęta zakombinowały – co z tego, że podobny manewr wykonywały już miliony – a Merzbow przymarzł na dobre do betoniarki.

Albo taki Sufjan. Nieudane w wielu aspektach „The Age of Adz” i tak okazało się najbardziej intrygującą pozycją ubiegłorocznego songwritingu. Po sformatowaniu własnego umysłu Stevens musiał nagrać coś świeżego, bo nagrywać według przepisu sam sobie zabronił. A skoro w miarę osłuchany i utalentowany człowiek tworzył coś zupełnie nowego dla siebie, to – według powyższej teorii – „Adz” musiało być jakoś nowe także dla kogoś, kto nadużywał Auto-Tune’a jeszcze przed Cher. Herrenowe „zagram jak zwykle”, które w erze nadpodaży wypada uznać za muzyczny grzech główny, w praktyce obnaża prawdę, że innowacyjność nie ma związku ze stylistyką. Rewolucja nieraz jeszcze dokona się przy fortepianie.

Dziwiło mnie zawsze marudzenie zupełnie świetnych skądinąd krytyków, że „Kid A” jest wtórne wobec Autechre, Aphex Twina i – pozdrawiam! – że „jeśli ktoś uważa 'Kid A’ za dzieło nowatorskie, to musiał przespać całe lata 90”. Równie dobrze można potraktować w ten sposób Elvisa (to tylko głupi biali zgubili pół dekady), Beatlesów (że nieoświecone nastolatki przegapiły kontynentalne eksperymenty, to jeszcze ujdzie, ale że krytycy?) albo Floydów (zrzynka z Ash Ra Tempel). A to nie tylko zignorowanie kontekstu, funkcji, miejsca, znaczenia, które próbuję tutaj zepchnąć na moment w cień. To także lekceważenie śmiałości, stanu umysłu osób nagrywających „Revolver” czy „Kid A”, który to stan wyrażał się krótkim: albo nowe, albo nic. Dla mnie, dla mojego zespołu, dla mojej sceny, moich fanów, a może przypadkiem dla ludzkości. Ale zaczyna się od tego pierwszego.

***

Borys tępi odwoływanie się do szczerości przy pisaniu o muzyce, ponieważ jest to 1) cecha niemierzalna 2) da się ją sfingować. Czy nie tak samo jest z równie modnym „pięknem”?